Özet:
Bu araştırmada, Nevşehir’i ziyaret eden yerli turistlerin şarap turizmi deneyimleri, duyusal izlenimleri ve davranışsal niyetleri ele alınmış ve bu faktörler arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Gastronomi ve şarap, yerel kültürün ve mirasın önemli temsilcileri olup, beslenmenin ötesinde kültürel ve sosyal anlamlar taşımaktadır (Montanari, 2007; Harvey, 2009). Bu unsurlar, gelenekleri ve kolektif kimlikleri korurken turizmde de yeni roller üstlenmektedir (Scarpato, 2002; Richards, 2012). Gastronomi ve şaraba dayalı turistik ürünler, destinasyonlar için stratejik bir seçenek haline gelmiş ve geniş turist kitlelerine hitap etmektedir (Rand ve Heath, 2006; Bertella, 2011). Şarap turizmi, marka imajını güçlendirmek ve müşteri bağlılığını artırmak için önemli bir alan olarak gelişmektedir (Byrd vd., 2016). Araştırmalar, şarap turizmini destinasyon stratejileri, sektördeki aktörler ve turist davranışları açısından ele almaktadır (Hojman ve Hunter-Jones, 2012; Dawson vd., 2011; Carlsen ve Boksberger, 2015).
Günümüzde araştırmacılar, şarap turizminin deneyimsel yönüne yoğunlaşmaktadır (Akdağ, 2015; Carmichael, 2005; Çulha, 2020; Kasaroğlu vd., 2021; Santos vd., 2019; Quadri-Felitti ve Fiore, 2012; Yılmaz ve Yılmaz, 2023; Quadri-Felitti ve Fiore, 2013). Turizm pazarlama çalışmalarında, deneyimsel boyut, turizm tüketiminin merkezine konumlandırılmaktadır. Turizm deneyimi, hem sektör profesyonelleri hem de akademisyenler açısından temel bir kavram haline gelmiştir (Bosangit vd., 2015). Çalışmalar, turizm deneyiminin özellikleri, bileşenleri ve işlevleri üzerine odaklanmaktadır (Thanh ve Kirova, 2018). Boş zaman etkinlikleri, turistlere günlük yaşamlarının dışında yeni ve farklı deneyimler sunmaktadır. Deneyimsel yaklaşım, turizm uzmanları ve turistlerin rollerini yeniden tanımlayarak, turistleri kendi deneyimlerini oluşturan aktif katılımcılar olarak görmektedir. Şarap turizmi, duyulara, duygulara ve doğal ortamların keyfine vurgu yaparak, henüz gelişmekte olan müşteri deneyimi literatürüyle güçlü bir ilişki kurmaktadır (Quadri-Felitti ve Fiore, 2012).
Şarap turistleri, sıradışı içeriklerle birlikte kapsamlı bir deneyim aramakta, bu nedenle şarap deneyiminin farklı turist deneyimlerini içerecek şekilde tasarlanıp tanıtılması gerekmektedir (Tassiopoulos ve Haydam, 2006). Şarap turistlerinin yalnızca şarap tüketmeye odaklandığı fikri, daha geniş bir şarap ve turizm deneyimi talep ettiklerini öne süren çalışmalarla geride bırakılmıştır (Byrd vd., 2016). Burada temel soru, nasıl cazip bir destinasyon olunabileceği ve turistlerin nasıl çekilebileceğidir; bu, birçok çalışmanın çözmeye çalıştığı bir konudur (Boatto vd., 2013).
Bu araştırmanın amacı, Nevşehir’i ziyaret eden yerli turistlerin şarap turizmi deneyimleri, duyusal izlenimleri ve davranışsal niyetleri arasındaki ilişkileri belirlemektir. Bu amaç doğrultusunda yapılan bu araştırmada 179 turist birey katılımcı olmuştur. Araştırmada olasılığa dayalı olmayan örnekleme yöntemlerinden kolayda örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Yapılan analizlerde katılımcılardan elde edilen veri setinin güvenilirliğinin yüksek düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Korelasyon analizi sonuçlarına göre, duyusal izlenimlerin alt boyutları ve genel düzeyi, davranışsal niyet ölçeğinin alt boyutları olan tavsiye ve tekrar ziyaret/bağlılık ile pozitif yönlü anlamlı ilişkiler göstermiştir. Duyusal izlenimlerin artması, turistlerin başkalarına öneride bulunma, destinasyona tekrar ziyaret etme ve bağlılık düzeylerini olumlu yönde etkilemektedir. Ayrıca, duyusal izlenimlerin genel davranışsal niyet üzerinde de olumlu etkiler yarattığı belirlenmiştir. Analizler, şarap turizmi deneyimi alt boyutlarının (duyusal, duygusal, bilişsel, fiziksel ve sosyal kimlik deneyimleri) duyusal izlenimlerin alt boyutları (görme, duyma, tatma, koklama ve dokunma) ve genel düzeyi ile pozitif yönlü anlamlı ilişkiler içinde olduğunu göstermiştir. Duyusal izlenimler arttıkça şarap turizmi deneyimi genel düzeyinin ve alt boyutlarının da arttığı belirlenmiştir.