Türkü metinleri üzerine bir çözümleme: Yozgat sürmelisi örneği

Abstract

Türkü kavramı ile eşanlamlı kavramların anlamına bakıldığında, türkü, Türkler tarafından söylenen ezgili manzum sözlerin ortak adıdır. Kahramanlık türküleri (koçaklamalar / yiğitlemeler), dinî türküler (ilahiler, nefesler, cumhurlar, nutuklar), acıklı türküler (ağıtlar / ağıtlamalar), çocuklara söylenen türküler (ninniler), vd. gibi türkü çeşitleri hep Türk ezgileriyle Türkçe manzum sözlerin uyumlu birlikteliklerinden oluşur. Bilindiği gibi, gelenekli Türk şiirine özgü manzum söz (şiir) kalıpları olduğu gibi gelenekli Türk müziğinde de ezgi kalıpları bulunmaktadır. Ezgiye manzum sözler koşulmasıyla oluşturulan türkülerde ezgi kalıplarıyla söz kalıplarının uyumlu olması gerekir. Aynı şekilde ezgi türleri ile manzum kısımların tür özellikleri de uyumlu olmalıdır. Sözgelimi bozlaklar uzun havalar eşliğinde okunurken, neşeli türküler kırık havalar eşliğinde söylenir. Türkünün ana bentleri ile bağlantı bentleri farklı hece kalıplarından oluşursa, bu hece kalıplarıyla ilişkili olarak, aynı türküde farklı ezgi kalıpları olması da olağandır. Bu çalışmada Yozgat Sürmelisine bağlanan metinler "sistematik tahlil yöntemi" adı verilen metin merkezli inceleme yöntemiyle incelenecek, metinden elde edilen veriler değerlendirilecektir.