Anadolu ağızlarında kullanılan 'iğle-' fiilinin kökeni üzerine

Abstract

Anadolu ağızlarında I-1-Zayıflamak. 2-Eziyet çekerek hastalanmak, verem olmak. 3-İnlemek. 4-Yara iyileşmek. II-1.Kuraklık ya da hastalık nedeniyle ağaç gelişememek, meyve vermemek. 2. Bitki sararmak. III. Ezilmek, üzülmek. IV. Temizlemek. V. Bir şeyi delmek anlamlarını karşılamak üzere iğle- fiili ve türevlerinin kullanıldığı görülmektedir. Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü’nde bahse konu fiillerin sesteş olduğuna ve bunların beş farklı kökten gelişerek kullanıldıklarına işaret edilmektedir. Anlam özellikleri göz önünde bulundurulduğunda farklı kökten fiillerin ses ve anlam değişimi geçirerek mevcut anlam ve biçimlerini kazanmış oldukları açıktır. Bununla birlikte fiillerin işaret edildiği gibi beş farklı kökten gelişmedikleri ayrıca farklı kökten gelişen fiillerin bir arada değerlendirildikleri ve ses değişimleri ile bunların kullanıldığı ağızların tam olarak belirtilmediği görülmektedir. Bu çalışmada iğle- fiili ve türevlerinin kökenlerine dair görüşler ileri sürülerek, her bir fiilin tarihî süreç içerisinde geçirdiği seslik değişim ve yüklendiği anlamlar art zamanlı yöntemle incelenmeye çalışılmıştır. Sonuç olarak, Anadolu ağızlarında kullanılan iğle- fiillerinin dört faklı kökten geliştikleri tespit edilmiş ve fiillere isnat edilen anlamların gözden geçirilmesinin gerekliliği ortaya çıkmıştır.